Lees- en rekenvaardigheden zijn onmisbaar voor wie een stabiele financiële situatie wil krijgen én houden. Mensen met financiële problemen hebben die vaardigheden vaak niet. Dit is ernstig, omdat het gebrek aan vaardigheden de oplossing voor hun schulden in de weg staat. Door vroeg te screenen op laaggeletterdheid, kunnen schuldhulpverleners en bewindvoerders cliënten met lage basisvaardigheden (taal, rekenen en digitale vaardigheden) beter ondersteunen. Screeningsinstrument Mesis helpt bij het vinden van mensen die mogelijk laaggeletterd zijn. Bij twijfel is het gebruik van de Taalmeter aanvullend nodig. Dit blijkt uit het onderzoek “Laaggeletterdheid binnen de schuldhulpverlening; Traceren van laaggeletterdheid door middel van het Mesis instrument” uitgevoerd door de Vrije Universiteit Brussel in opdracht van Stichting Mesis en Stichting Lezen en Schrijven.
Screenen op laaggeletterdheid via Mesis
Mesis is een digitaal instrument dat wordt ingezet bij schuldhulpverlening en beschermingsbewind. Aan de hand van een vragenlijst worden gedragsaspecten in kaart gebracht van mensen die met een van deze vormen van hulp te maken hebben. De antwoorden geven inzicht in motivatie, gedrag, vaardigheden en leerbaarheid van cliënten. Uit het onderzoek blijkt dat de combinatie van de leesoefening en de vragen over financiële vaardigheden uit Mesis kunnen aantonen of iemand mogelijk laaggeletterd is. Bij twijfel is het gebruik van de Taalmeter aanvullend nodig.
Mesis kan de Taalmeter nog niet vervangen. Reden hiervoor is dat mensen met een taalniveau tussen 1F en 2F via Mesis nog niet worden opgespoord. Volgens de overheid zijn zij echter wél laaggeletterd. Daarom is ons advies dat consulenten iedereen met een opleidingsniveau lager dan mbo 3 (en mogelijk zelfs mbo 4) screent met een Taalmeter 2F.
Maatwerk bieden
Als na screening en uit het gesprek blijkt dat een cliënt mogelijk laaggeletterd is, is maatwerk nodig. Een cliënt die laaggeletterd is, heeft behoefte aan andere meer passende ondersteuning. Hij kan namelijk minder stappen in het schuldhulpproces zelfstandig zetten. Wanneer iemand moeite heeft met taal, is het moeilijker om de eigen financiële administratie te doen. Of om de brieven die hij krijgt over het schuldhulpverleningstraject zelfstandig te kunnen lezen en te begrijpen welke acties van hem verwacht worden.
In de praktijk
Mesis wordt op dit moment door ruim 150 gemeenten en organisaties in Nederland gebruikt bij schuldhulpverlening en beschermingsbewind. Een van hen is de Kredietbank Limburg, met wie in het onderzoek is samengewerkt. Zij namen het screenen op laaggeletterdheid al op in hun werkprocessen. Directeur Ruud van den Tillaar: “Het eerste gesprek met een klant vraagt van consulenten luisteren, samenvatten en doorvragen. We gebruiken de screeningsinstrumenten Mesis en Taalmeter. Doelmatigheid van de schuldhulpverlening valt of staat met screening. Het geeft namelijk inzicht in de situatie, mogelijkheden en vaardigheden van de cliënt, zoals de basisvaardigheden. Dat inzicht is de basis voor het vervolggesprek. Daarin bespreken we wat de klant aan kan. Samen maken we een plan van aanpak.”
Het positieve effect van deze aanpak blijkt uit het verhaal van Jony. Zij had vroeger moeite met grammatica en spelling. Ook vond ze het moeilijk om de boodschap uit een tekst te halen. Na het invullen van het screeningsinstrument Mesis en de Taalmeter verwees Kredietbank Limburg haar door naar het roc voor een taalcursus. Jony: “Natuurlijk kom ik door de taalcursus alleen niet van mijn schulden af. Maar de lessen geven mij positieve energie en zorgen er voor dat ik zelfverzekerder ben, voor mezelf durf op te komen en een beter gevoel over mezelf heb. En dat is belangrijk, want juist als je in de schulden zit heb je het gevoel dat je faalt.”
Roeland van Geuns (bestuurslid Stichting Mesis)
“Dit onderzoek bevestigt dat schuldhulpverleners het screeningsinstrument Mesis – samen met de Taalmeter – samen kunnen inzetten om te bepalen of cliënten mogelijk laaggeletterd zijn. Het is belangrijk dat schuldhulpverleners screenen op laaggeletterdheid. Op die manier worden meer laaggeletterden gevonden. En krijgen laaggeletterde cliënten hulpverlening die beter bij hen past en beter resultaat oplevert. Schuldhulpverleners en bewindvoerders die Mesis gebruiken zullen de uitkomsten en aanbevelingen uit dit onderzoek vanaf het najaar terugvinden in de output.”
Geke van Velzen (directeur-bestuurder Stichting Lezen en Schrijven)
“Door het screenen op laaggeletterdheid al bij de start van een schuldhulpverleningstraject te implementeren kunnen meer laaggeletterden gevonden worden. Hierdoor kunnen meer mensen de stap zetten om te werken aan hun basisvaardigheden. De samenleving wordt sterker als iedereen kan meedoen. Kunnen lezen, schrijven, rekenen en voldoende digitale vaardigheden, zijn daarvoor een voorwaarde.”